Project Leernetwerk Ecologisch Berm- en groenbeheer
Startbijeenkomst Bermmonitoring Brummen 25 april
Elk jaar monitoren de vrijwilligers van IVN Eerbeek de bermen in de gemeente Brummen op de aanwezigheid van planten. Nieuwe vrijwilligers zijn welkom. Op vrijdag 25 april organiseren de gemeente Brummen, IVN Eerbeek samen met SLG een startbijeenkomst bermmonitoring Brummen. Deze bijeenkomst vindt plaats van 9.00 tot 13.00 uur in Eerbeek. De lunch is inbegrepen. Je hebt geen kennis nodig. Nieuwe vrijwilligers krijgen een instructie planten herkennen. Lijkt het je leuk om planten te leren kennen en je kennis te delen? Meld je aan.
Vrijwilligers gezocht
Elk jaar monitoren de vrijwilligers van IVN Eerbeek bermen in de gemeente Brummen op de aanwezigheid van planten en hoe interessant ze zijn voor insecten. Dat doen ze met de nectarindex, een methode om te bepalen in welke mate een berm of grasland bijdraagt aan het behoud van insecten, vlinders en inheemse planten. Door de aanwezige bloemen te tellen en hun nectarwaarde te scoren, zie je in een oogopslag welke waarde het stukje land heeft voor bestuiving en biodiversiteit. Het IVN en de gemeente Brummen willen meer bermen gaan monitoren, dus zijn er meer vrijwilligers nodig. Deelnemers aan de startbijeenkomst krijgen daarom een instructie van Floron om planten te leren herkennen, maar ze leren ook van elkaar. Deelnemers gaan ook naar buiten om het geleerde in de praktijk te brengen. Nieuwe vrijwilligers worden daarna door SLG en IVN Eerbeek begeleid bij het monitoren.
Bermen beter beheren
Van eind april tot de zomer tellen vrijwilligers de aangewezen bermen in de gemeente Brummen een keer. Dankzij deze gegevens kunnen we bermen nog beter beheren en aantrekkelijker maken voor insecten. De opgedane kennis wordt gedeeld met andere gemeenten in het Leernetwerk Ecologisch Berm- en Groenbeheer, die bermen insectvriendelijker willen beheren. Doe je mee?
SLG organiseert in opdracht van de provincie Gelderland een Leernetwerk Ecologisch Berm- en groenbeheer voor Gelderse gemeenten en provincie. Het leernetwerk is gestart in 2019 en 2020 met als focus ecologisch bermbeheer. In 2022 en 2023 wordt het leernetwerk voorgezet en is de scoop verruimd. Naast ecologisch bermbeheer pakt het leernetwerk ook onderwerpen op rond ecologisch groenbeheer en de aanpak van exoten. Het leernetwerk heeft als doel om ecologisch berm- en groenbeheer in heel Gelderland te stimuleren. Bloeiende bermen en groenstroken dragen bij aan een fijnmazige landschapsstructuur: onmisbaar voor (wilde) bijen, vlinders en veel andere dieren. Het Leernetwerk Ecologisch Berm- en groenbeheer geeft gelegenheid om van elkaar te leren door uitwisseling van kennis en ervaring.
Resultaten berm- en groenmonitor 2024
Eind vorig jaar hebben we alle gemeentes gevraagd om de berm- en groenmonitor in te vullen. Bijna alle gemeentes hebben dat inmiddels gedaan. Op de bijeenkomst in april 2025 zijn de resultaten gepresenteerd.
Eind 2018 deed een derde van de Gelderse gemeenten nog niet aan ecologisch bermbeheer. Uit de bermmonitor blijkt nu dat alle gemeenten een deel van hun bermen ecologisch beheren. Een flink aantal gemeenten doet dat zelfs bij meer dan de helft van de bermen. Ook het ecologisch beheren van het openbaar groen zoals parken en plantsoen is in opmars. Een mooi resultaat!
Ecologisch bermbeheer werkt!
Ecologisch bermbeheer bestaat uit minder vaak en gefaseerd maaien en het afvoeren van het maaisel. Zo ontstaan er meer voedsel- en schuilplekken voor dieren. Bloeiende bermen zijn niet alleen mooi om te zien, maar ook belangrijk voor insecten. Bijen profiteren ervan en zijn op hun beurt belangrijke bestuivers van allerlei planten. Recent onderzoek van de Vlinderstichting op 30 locaties in Nederland laat ook zien dat ecologisch bermbeheer werkt: er staan meer wilde planten en er komen meer wilde bijen, vlinders en zweefvliegen voor.
In de monitoring komt ook naar voren dat gemeenten invasieve soorten zoals Japanse duizendknoop steeds meer ecologisch bestrijden. En ze bestrijden de eikenprocessierups ook meer ecologisch.
Raamwerk bermmonitoring
Binnen het leerwerk heeft de gemeente Brummen zich bereid verklaard om mee te doen met het ontwikkelen van een raamwerk voor bermmonitoring met vrijwilligers. Samen met IVN Eerbeek, Stichting Landschapsnetwerk Brummen, Floron en de gemeente Brummen gaan we een ‘raamwerk’ ontwikkelen voor hoe je bermmonitoring gekoppeld aan bermbeleid goed kan organiseren als gemeente.
Bermberaad
Provinciebreed zijn we op zoek naar een manier om meer bestuurlijke betrokkenheid en ambitie vast te leggen voor het ecologisch beheren van de Gelderse bermen door het oprichten van een bermberaad. Het is nog even zoeken of hier voldoende steun voor is te vinden. Daar wordt aan gewerkt.
Bijeenkomsten netwerk 2025
- Maandagmiddag 7 april. In de Molenplaats (bij park Sonsbeek in Arnhem) werd aan gemeenten de berm- en groenmonitor gepresenteerd en werd er bijgepraat over het raamwerk bermmonitoring. Agesproken is om in juni regiobijeenkomsten te houden.
Presentaties
- Resultaten berm- en groenmonitoring 2025 (Bendiks Westerink SLG)
- Bermmonitoring met nectarindex – wat kan dit betekenen voor beheer en beleid van de gemeente? (Stef van Walsum, Floron)
- Monitoring van bijenhotels met Citizen Science (Zoe van Helvoirt – BeeGrateful)
Regiobijeenkomsten in juni
- Regio Rivierengebied/Liemers donderdagmiddag 12 juni:
Zaltbommel, Maasdriel, West Betuwe, Culemborg, Buren, Tiel, Neder Betuwe, West Maas en Waal, Druten, Beuningen, Wijchen, Heumen, Nijmegen, Berg en Dal, Overbetuwe, Lingewaard, Duiven, Westervoort en Zevenaar. - Regio Veluwe: donderdagmiddag 19 juni:
Oldebroek, Hattem, Heerde, Elburg, Epe, Nunspeet, Harderwijk, Ermelo, Putten, Nijkerk, Scherpenzeel, Barneveld, Apeldoorn, Voorst, Brummen, Rheden, Rozendaal, Arnhem, Renkum, Ede en Wageningen. - Regio Achterhoek: donderdagmiddag 26 juni:
Zutphen, Lochem, Berkelland, Winterswijk, Oost Gelre, Bronckhorst, Aalten, Oude IJsselstreek, Montferland, Doesburg en Doetinchem.
Ben je werkzaam bij een gemeente of de provincie in Gelderland en wil je deelnemen aan het Leernetwerk Ecologisch Berm- en groenbeheer? Dan kun je contact opnemen met coördinator Bendiks Westerink. Na aanmelding ontvang je de uitnodigingen voor toekomstige bijeenkomsten van het leernetwerk.
Programma 2024
- Webinar 19 september (15.00 tot 17.00 uur) Lokaal verwerken van bermmaaisel door Maartje van der Sloot. Maartje van der Sloot heeft promotieonderzoek naar het verwerken van bermmaaisel gedaan voor de WUR.
Bekijk hier haar presentatie tijdens de webinar.
Bekijk hier haar proefschrift over het effect van het maaisel als bodemverbeteraar.
Henk Leever en Jan Stokkers uit de gemeente Berkelland gaven een toelichting hoe het lokaal verwerken van het bermmaaisel in de landbouw al wordt toegepast in Haarlo. Bekijk de presentatie. Wil je de webinar terugkijken? Stuur dan een mail naar Bendiks Westerink, dan ontvang je de link. - Fietsexcursie op 26 juni (09.00−17.00 uur) over ecologisch berm- en grasbeheer bij gemeente Arnhem.
De gemeente Arnhem is de supertrotse winnaar Beste Bermbokaal 2023 van Stichting Landschapsbeheer Gelderland.
Nieuwsgierig hoe het maaibeheer er in Arnhem in de praktijk uit ziet? Je bent op 26 juni van harte welkom bij de gemeente Arnhem! Leuk om weer eens jullie en onze ervaringen en tips van het ‘maaivak’ met elkaar uit te wisselen!
Datum: Woensdag 26 juni 2024, 9.00 uur inloop, fietsexcursie en borrel tot ca 17.00 uur
Plaats: Arnhem
Programma fietsexcursie 26 juni
- Inleiding over de uitgangspunten/beleid en praktische tips van het Arnhems maaibeheer;
- De praktijk van gefaseerd maaien, omgang met wadi’s, ecologisch gazonbeheer kan dat?, wel/niet inzaaien, monitoring.
- Praktische tips; zoals onze maai-instructie, ecologisch maaien in het bestek/contract uitvoering, Kleurkeur? Tips over bewonersparticipatie.
- De excursie: op de fiets de praktijk buiten bekijken: een rondje in Arnhem Zuid (op de klei) en een rondje in Arnhem Noord (op het zand).
Programma 2023
- Symposium Ecologisch berm- en groenbeheer 21 november 2023
Op het symposium in het provinciehuis in Arnhem waren er presentaties van Joop Spijker van de WUR over de potentie van bermen voor de biodiversiteit en van Anthonie Stip van de Vlinderstichting over het keurmerk Kleurkeur Groen en Kleurkeur Blauw. Gedeputeerde Harold Zoet reikte de Beste Bermbokaal uit aan de gemeente Arnhem. De gemeente Bronckhorst ontving de Aanmoedigingsprijs. Lees het nieuwsbericht. - Bijeenkomst 4 op 18 september 2023: gemeente Arnhem, bermbrandgevaar en ecologisch bermbeheer
We zijn te gast bij de gemeente Arnhem. Dhr. Noorland van brandweer Nederland (natuurbrandspecialist van Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland (VNOG)) gaat met de deelnemers in gesprek over het gevaar van bermbranden en hoe hier mee om te gaan als je de bermen ecologisch beheert. - Bijeenkomst 3 op 21 november 2023: provinciehuis Arnhem, slotsymposium
We zijn te gast op het provinciehuis in Arnhem. Dit symposium is de laatste bijeenkomst binnen deze periode van het leernetwerk.
Nog te bepalen onderwerp(en) en doorkijk naar de toekomst van het leernetwerk. - Bijeenkomst 2 op donderdag 15 juni 2023: Inzet van vrijwilligers en bewoners bij beheer en monitoring van bermen
Op deze bijeenkomst gaven dhr. Six en dhr. Van Haeringen een presentatie over hun ervaringen in Drenthe. Dhr. Six vertelde hoe ze met het dorp Benneveld zelf het bermbeheer op een ecologische manier tot stand hebben gebracht. De ervaringen werden gedeeld en gevolgd door de gemeente, die inmiddels zelf het bermbeheer op een volledig ecologische wijze heeft opgepakt. Een leerzaam verhaal waaruit bleek dat er veel mogelijk is met de kracht van een lokale gemeenschap. Dhr. Van Haeringen vertelde over de ervaringen in de gemeente Aa en Hunze. In deze gemeente wordt er samengewerkt met vrijwilligersgroepen die ervoor zorgen dat de bermen schoon blijven. Daarnaast monitoren deze groepen deze bermen ook met behulp van de nectarindex ontwikkeld door Floron.
Er is een opname gemaakt van deze presentatie. Als je deze wilt terugzien kun je contact opnemen met Bendiks Westerink, projectleider van het leernetwerk. - Bijeenkomst 1 op 30 maart 2023: Webinar Resultaten Bermmonitor
Uit de bermmonitor blijkt nu dat alle gemeenten een deel van hun bermen ecologisch beheren. Een flink aantal gemeenten doet dat zelfs bij meer dan de helft van de bermen. Een mooi resultaat! Bekijk hier de resultaten van de Bermmonitor.
Er is een opname gemaakt van deze presentatie. Als je deze wilt terugzien kun je contact opnemen met Bendiks Westerink, projectleider van het leernetwerk. 
Foto: Bendiks Westerink
Bijeenkomsten 2022
Bijeenkomst 1 – Dinsdag 24 mei 2022
Bijeenkomst 2 – Maandag 4 juli 2022, Webinar Stand van zaken KleurKeur
Anthonie Stip van de Vlinderstichting geeft een toelichting over de stand van zaken rondom het KleurKeur. Hij gaat in op de huidige gecertificeerde bedrijven en lopende bestekken. Nieuwe ontwikkelingen zoals de keuring van nieuwe maaimachines en KleurKeur voor oevers en watergangen komen ook aanbod. Natuurlijk is er ook ruimte voor vragen en discussie.
Bijeenkomst 3 – Dinsdag 20 september 2022, Biodiversiteit in de openbare ruimte
Dit najaar zijn wij te gast bij de gemeente Epe en Axent Groen. De gemeente Epe heeft als doel gesteld om stapsgewijs de biodiversiteit te vergroten in het openbaar groen. Epe start voorzichtig, maar de ambitie is duidelijk: meer flora en fauna in de wijk, meer inheemse kruiden en meer variatie in de berm. Ron Kamperman (Beleidsmedewerker Groen en Landschap) geeft een toelichting op de ontwikkelde visie, doelen en de praktische aanpak in het openbaar groen. Om de vinger aan de pols te houden wordt monitoring uitgevoerd. Over de aanpak van de monitoring geeft Edwin de Jong van Axent Groen een presentatie.
Bijeenkomsten 2021
Online symposium Toekomst van Ecologisch Bermbeheer op 5 februari 2021. Kijk het symposium terug.
Bijeenkomsten in 2020
- Bijeenkomst 1 op 6 februari 2020: Ecologisch bermbeheer en monitoring
Waarom is monitoring belangrijk bij ecologisch bermbeheer? Hoe kun je gewenste vegetatietypen vertalen naar beheerpakketten, speciaal voor bermen?Deze bijeenkomst is verzorgd door Ecogroen.
Oogst bijeenkomst 1 op 6 feb 2020 - Bijeenkomst 2 op 17 september 2020: Kleurkeur
Wat houdt dit keurmerk in, wat zijn de ontwikkelingen en eerste resultaten? Hoe kunnen Gelderse gemeenten, waterschappen en provincie hier gebruik van maken?
Deze bijeenkomst is verzorgd door de Vlinderstichting.
Oogst bijeenkomst 2 op 17 september 2020 - Bijeenkomst 3 op 29 oktober 2020: Ecologisch bermbeheer: vertaling naar bestek of interne opdracht
Hoe vertaal je het gewenste bermbeheer naar een bestek, sturend op resultaat of op de aard van de werkzaamheden? Hoe neem je uitvoerenden binnen eigen organisatie mee op weg naar ecologisch bermbeheer? Hoe kun je bij het uitzetten van een opdracht (extern of intern) rekening houden met beschermde soorten?
Oogst bijeenkomst 3 (29 oktober):
Presentatie Apeldoorn Uitvoering ecologisch bermbeheer
Presentatie Kruidenrijk bermbeheer Arnhem
Presentatie Waterschap Vallei en Veluwe Dijkenbestek 2015 2023 - Bijeenkomst 4 op 26 november 2020: Ecologisch bermbeheer en samenwerking
Biodiversiteit houdt zich niet aan de grenzen van ons eigen werkgebied. Hoe kun je samenwerken om biodiversiteit van bermen en aangrenzende percelen te bevorderen? Hoe geven we deze samenwerking vorm? Met aansprekende voorbeelden uit Gelderland en daar buiten.
Bijeenkomsten in 2019
- Bijeenkomst 1: Waarom ecologisch bermbeheer?
Wat verstaan we precies onder ecologisch bermbeheer? Welke motieven liggen ten grondslag aan de keuze voor ecologisch bermbeheer? Of juist aan de keuze om er (nog) niet aan te beginnen? Na een kennismakingsronde wisselen deelnemers uit hoe hun organisatie zich verhoudt tot ecologisch bermbeheer.
Presentatie – Oogst bijeenkomst 1 - Bijeenkomst 2 en 3: Methoden en effecten van ecologisch bermbeheer
Hoe beheren we bermen ecologisch (methoden) en wat zijn de beoogde effecten? Wat zijn de kosten en baten, letterlijk en figuurlijk? Een uitgebreid onderwerp waaraan het Leernetwerk Ecologisch Bermbeheer twee bijeenkomsten wijdt.
Presentatie – Oogst bijeenkomst 2 Leernetwerk Ecologisch Bermbeheer
Presentatie – Oogst bijeenkomst 3 Leernetwerk Ecologisch Bermbeheer - Bijeenkomst 4: Verwerking van bermmaaisel tot duurzame producten en goed opdrachtgeverschap
Hoe kan bermmaaisel verwerkt worden tot duurzame producten, zoals bijvoorbeeld Bokashi? En hoe kun je aansturen op het gebruik van reststromen voor duurzame producten bij aanbestedingen? Ger Kappert van het bedrijf ‘Bij de Oorsprong’ en Olga v.d. Veer van provincie Gelderland delen hun kennis en ervaring. Eveneens komt het onlangs gelanceerde Kleurkeur aan bod. - Bijeenkomst 5: Ecologisch bermbeheer en bewoners
Meenemen van bewoners in je verhaal of ambitie, hoe doe je dat? Hoe speel je in op participatie? Door bewoners op een positieve manier te benaderen, kun je veel weerstand voorkomen.
Presentatie – Bijeenkomst 5: Ecologisch Berbeheer en Bewoners
Presentatie – Bewonersinitiatieven in praktijk – Gemeente Arnhem
